Eski sayılar

17 Ara, 2021

Bu sayıları kim buldu, sorusu pek çokları tarafından sorulmuştur. Sayıların tarihi, insanlık tarihinin ayrılmaz bir parçasıdır.

Adem (as)'den günümüze kadar pekçok uygarlık, kendine has bir sayı sistemi kullanmıştır. Bunların kimisi çok basit ve ilkel, kimisi ise günümüzde bile etkileri devam eden sistemlerdir.

Bu yazımızda tarihteki sayı sistemlerini inceleyeceğiz.

********************

1) Eller

Tabi ki ilk akla gelen sayı sistemi ellerimiz. Sayılarla ilk tanışmamız da şüphesiz parmaklarımızla oldu.

2) Vücut

Bazıları parmaklarıyla yetinmedi, vücudundaki her bir uzva sayı vererek bu yöntemi zirveye taşıdı
Papua Yeni Gine'de sayılar hala uzuvları göstererek ifade ediliyor:

3) Babiller

Babiller şöyle bir sayı sistemi kullanıyordu:

3.700 yıl öncesine ait bir Babil kil tabletinin, dünyanın en eski ve en doğru trigonometrik tablosu olduğu anlaşıldı ve Babil’ilerin, antik Yunanlılardan 1000 yıldan daha uzun bir süre önce trigonometriyi icat ettikleri anlaşıldı.

Yukarıda verilen tablette en sağdaki sütun satır numaraları, diğer sütunda da pisagor teoremini sağlayan sayılar verilmiş.

4) Sümerler

M.Ö. 3500 civarlarında, Hz İbrahim (as) zamanlarına denk gelen, Sümerlilerde sayı sistemi aşağıdaki şekildeydi:

1 anlamına gelen küçük kilden bir koni, 10 anlamına gelen bir bilye ve 60 anlamına gelen büyük bir koni kullanılıyordu. Yani ilk rakamlar üç boyutluydu ve altmışlık sayma sistemine dayanıyordu.

Yüzlerce yıl içinde bu üç boyutlu sistem yerini iki boyutlu sayılara bıraktı. Altmışlık sistem zaman birimlerinde (1 saat = 60 dakika ve 1 dakika = 60 saniye) ve açılarda (1 derece = 60 dakika) hâlâ kullanılıyor.

Aşağıda Sümerlere ait bir işlem tableti görüyorsunuz:

5) Romalılar

M.Ö. 1000 civarlarında yaşamaya başlayan Romalılarda sayı sistemi aşağıdaki şekildeydi:

Matematiksel işlemlere elverişli olmadığı görülüyor. Çünkü harflerle ifade edilen sayılar, işlemlere elverişli değildi. Ayrıca büyük sayıları göstermek çok zordu.

Bu rakamlarla ile yazılabilecek en büyük ve en uzun sayı “3888″ di.(MMMDCCCLXXXVIII)

Çok sık olmamakla beraber daha büyük sayılara ihtiyaç hissettiklerinde harflerin değerini “1000″ kat artırmak için üzerlerine çizgi çizmişlerdir.

6) Antik Mısır

M.Ö. 3500 civarlarında yaşamaya başlayan en eski ve köklü uygarlıklardan biri olan
Mısırlarda sayı sistemi aşağıdaki şekildeydi:

Mısır'da bir piramitin duvarı. Sayıları okuyabiliyor musun?

7) Mayalar

M.Ö. 900 civarlarında yaşamaya başlayan çok gelişmiş ve köklü uygarlıklardan biri olan Mayaların sayı sistemi aşağıdaki şekildeydi:

Fark ettiysen sıfırı da kullanıyorlar.

Orta Amerika’da yaşamış olan Mayalar çok iyi gökbilimciydiler. 20 günlük 18 aydan oluşan bir takvimleri vardı. Yılın sonuna da 5 gün ekliyorlardı. Yani takvimleri 365 günlüktü.

Matematikte ileri olan Mayalar ilginç bir şekilde 20’lik sayma sistemi kullanıyorlardı. Sayılarını soldan sağa doğru değil de aşağıdan yukarı doğru yazıyorlardı. En alt satır 1’lerdi; onun üstünde 20’ler ve daha üstte de 400’ler yer alırdı.

8) Eski Türkler

M.Ö. 6000 civarlarında yaşamaya başlayan köklü uygarlıklardan biri olan biz Türklerin sayı sistemi aşağıdaki şekildeydi:

Sembollerin ilk beşinin, yani 1'den 5'e kadar olan kısmını inceleyelim:

Hala pekçoğunun söylenişinin çok benzer olduğunu görebiliyoruz.

9) Araplar

M.Ö yaşamaya başlayan köklü uygarlıklardan biri olan Arapların sayı sistemi aşağıdaki şekildeydi:

10) Modern sayı sistemi

Hint sayı sitemi ile Arap sayı sistemini bir araya getiren El Harezmi'nin 780 yılında tasarladığı rakamlar bugün hemen tüm dünya kullanmaktadır:

Kullandığımız sayı sisteminin en büyük avantajı, çok büyük sayıları bile rahatlıkla gösterebilmemiz ve işlemler yapabilmemiz.

Bir sonraki yazılarımızda bu çok büyük sayıların sırlarını birlikte keşfedeceğiz.